Onlangs heeft de American Association for the Advancement of Science besloten om walvisachtigen te beschouwen als niet-menselijke personen en beschermd door hun eigen grond(!)wet. Een bepaald nobel gebaar van de mensheid, tenminste als het verwezenlijkt zou worden. Maar ik vrees dat dit gebaar even naïef is als het geleverde bewijsmateriaal. Er wordt veel nadruk gelegd op het zelfbesef van dolfijnen, gekarakteriseerd door de vaststelling dat zzichzelf schijnen te herkennen in een spiegel.
Het lijkt mij dat deze wijze van onderzoek model staat voor het wetenschappelijk kolonialisme dat ik eerder in Dolphin Address 3 noemde.
Dus dolfijnen zien zichzelf in een spiegel en lijken hun beeltenis te herkennen door middel van bewegingsverificatie, maar waar kijken wij naar? Wij gaan er van uit dat zij zien wat wij zien. Tot zo ver inderdaad.
Maar hoe zit dat dan hier mee: het bewustzijn van een dolfijn wordt vooral bepaald door het gehoor. Dat sluit hun vermogen tot visuele herkenning niet uit, maar het plaatst wel een vraagteken achter de aard van hun bewustzijn. Wanneer zij hun beeltenis in de spiegel aftasten met sonar levert het platte vlak geen overeenkomst met wat ze zien. Kijken ze dus enkel naar zichzelf en zijn ze tevreden met de echo van hun sociale geluiden of vragen ze zich af waarom ze het geluidsbeeld niet horen dat altijd vergezeld gaat van de visuele waarneming van een andere dolfijn.
En hier wordt het spannend: hebben ze wel een geluidsprofiel van zichzelf? Uit recent onderzoek blijkt dat ze eigennamen hebben, dat ze zich identificeren door middel van hun eigen fluittonen. Een naam die ze zichzelf noemen. Maar een geluidsbeeld van zichzelf is per definitie onmogelijk. Zo'n echo kan enkel buiten het eigen lichaam worden opgevangen. Dit veronderstelt dat dat dolfijnen sonogrammen van elkaar kunnen hebben en zo ja, kunnen ze die aan elkaar overbrengen?
Deze vraag klinkt bekend. Hoe communiceren dolfijnen met elkaar? Er bestaat geen twijfel over het gebruik van kliks, fluitjes en geluidsuitstoten, maar vanwege de unieke lokatie is een traceer-echo enkel waarneembaar voor de afzender. Maar kan een echo-profiel gereproduceerd worden voor communicatie?
En dan nog iets. Er zit verschil in de ontvangst van horen en zien. Je kunt je ogen sluiten, maar niet je oren. Daar tegenover staat dat je om te soneren actief geluid moet produceren, terwijl je met kijken enkel beelden op je netvlies ontvangt.
Bovenstaande overwegingen suggereren dat het besef van dolfijnen aardig wat subtieler is dan wij kunnen bevroeden. Wat dat aangaat kunnen we beter nog wat aan ons eigen besef werken.