Een van de definities van logica is dat ze voor iedereen opgaat. Netgelijk of je nu in de Noordoostpolder woont, op de maan loopt of dolfijn bent.
Maar is dat wel zo vanzelfsprekend? Een beroemd voorbeeld is dat van de Raleigh-reclame. Je ziet een Afrikaan op een fiets die achtervolgd wordt door een leeuw. De boodschap was dat je op zo'n fiets een leeuw te snel af was. Maar daar dachten de Afrikanen heel anders over: zo'n fiets trok leeuwen aan.
Er kan een hemelsbreed verschil zitten tussen de logica die aan mensen en die aan dieren wordt toegeschreven.
Als wij mensen iets willen transporteren, dan beginnen we meestal met het op te tillen. Logisch, nietwaar. De zwaartekracht trekt het naar beneden, dus leveren wij een tegenkracht. Maar als Dusty een bosje wier wil transporteren, zoals in de video, dan heeft tillen weinig zin, want het wier drijft. Dus duwt ze het naar beneden om het 'vast te houden' en dichterbij te brengen. In Dolphin Address nr. 8, 2002 merkte ik al op welke oplossing ze had gevonden om een watervleugel voort te duwen zonder dat deze over haar heen spoelde. Toen ook draaide ze zich op haar rug, 'ving' de drijvende vleugel in de 'knik' tussen snuit en voorhoofd en zwom er mee weg. Toen dacht ik nog dat ze dit apart bedacht had. Sindsdien heb ik haar veel vaker drijvende voorwerpen op zo'n manier zien verplaatsen. Ik denk dat deze aanpak deel uitmaakt van dagelijkse routine, het intuïtief oplossen van 'problemen', zoals wij dingen optillen.
Een vrijwel voortdurende, maar voor ons blote oog onzichtbare routine past Dusty ook toe bij haar volumebeheersing. Destijds was voor mij de blikopener, dat ze haar drijfkracht kan vergroten door haar borstkas uit te zetten, er eentje van diepgaande snapkracht.
Een beetje zwemmer weet dat je aan de spiegel hoger in het water ligt met gevulde dan met lege longen. Het gewicht van lucht is te verwaarlozen. Wezenlijk is de toename in waterverplaatsing.
Vreemd genoeg lijk ik mijn drijfvermogen niet te verminderen wanneer ik mijn buik intrek. Zou dit nou Archimedes' hiel zijn?
Helaas kunnen wij onderwater niet inademen. Maar we kunnen ons volume wel vergroten met een duikuitrusting, om precies te zijn, met een
stab(ilisation)jack. Dat is een opblaasbaar vest waarmee jje waterverplaatsing kunt regelen om je gewicht op elke gewenste diepte te neutraliseren. Dat vereist wel enige oefening. Als je te veel lucht (vanuit je duikfles) in je stabjack blaast ga je omhoog. De omgevingsdruk van het water vermindert dan, daardoor gaat de lucht in je stabjack uitzetten, je waterverplaatsing wordt nog groter, daardoor ga je verder (en sneller) omhoog enzovoort. Duikers noemen dit een 'ballonopstijging'. Deze kun je tegengaan door tijdig lucht af te blazen uit je stabjack, maar ook weer niet te veel, want dan zink je. Voor Dusty geldt de Wet van Archimedes evengoed. Maar haar volumebeheersing is volledig geïntegreerd.
Daar het volume sneller toeneemt dan de druk afneemt, wordt de drijfkracht groter bij nadering van het oppervlak. En omdat de dolfijn om adem te halen steeds naar het oppervlak moet, staat deze wijze van transport mede tot haar beschikking.
Het dichtste dat ik bij het gevoel kom van vermindering van waterdruk is wanneer ik op het punt sta om boven te komen na een snorkelduik. Hoewel ik altijd probeer een beetje adem in reserve te houden, ben ik er doorgaans behoorlijk aan toe. Het is voor mij dus van kritiek belang dat ik precies weet wanneer ik weer kan ademhalen. Pas dan stoot ik mijn laatste beetje lucht uit om mijn snorkel te legen en adem dan onmiddellijk weer in. Als ik dit te vroeg doe krijg ik water binnen op een moment waar ik hard toe ben aan lucht.
In de loop van een leven lang snorkelen kan ik aan de waterdruk rond mijn hoofd voelen wanneer de ingang van mijn snorkel binnen luchtbereik komt. Dusty moet nog een veel verfijndere sensitiviteit hebben, niet alleen om te weten wanneer ze adem kan halen, maar ook om haar lichaamsvolume aan te passen aan de diepte waarop ze zwemt, of waar ze naar toe wil. Hoe dichter aan het oppervlak, hoe nauwer dit luistert.
Als je de wereld wilt begrijpen door de ogen van een dolfijn, zul je op z'n minst kennis moeten nemen van zintuigen en gevoeligheden waar je zelf niet over beschikt. Door je bewust te worden van dit intuïtieve instrumentarium krijg je ook inzicht in de organiserende logica. En die fiets spoort niet altijd met de onze.